Son dakika: Market fiyatlarına yeni model! Sistem değişiyor

Rekabet Kurumu, Türkiye Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği Sektör İncelemesi Ön Raporu’nu yayımladı. Raporda, 2011’de piyasaın en büyük beş firmasının içersinde yalnızca bir indirim marketi yer alır iken 2019 itibarıyla ilk dört teşebbüsten üçünün indirim marketlerden oluştuğu kaydedildi. Aynı proses içersinde ulusal ve ufak marketlerin ise kan kaybettiği vurgulandı.

‘Rekabet kuvvetini zayıflatır’

İndirim marketlerin ürün portföylerindeki özel markalı ürün ağırlığının başka marketlerden daha çok bulunduğu belirti edilen raporda, şu ifadeler yer aldı:
“İndirim marketleri doğrulusunda geliştirilen bu mamüller çoklukla ufak ve orta ölçekli üretici ve çiftçiye ürettirilmektedir. Perakende seviyedeki kuvvetinin de etkisiyle indirim marketler bu satıcılar karşısında mühim bir alıcı kuvvetine sahip olmaktadır. Bu kuvvetin kötüye kullanılması söz hususu satıcıların hareketlerini zorlaştırarak, bu teşebbüslerin rekabetçi güçlerini zayıflatabilecektir. Yatırım, yeni piyasa ve yeni ürün geliştirme güdülerini zayıflatacak programları engellemek şarttır.”

‘Süpermarket ombudsmanlığı’

Raporda, İngiltere’de 2013’te kurulan, ‘süpermarket ombudsmanlığı’ sistemi numune gösterilerek benzer bir mevzuat planlamasi önerildi. İngiliz örneği üzerinden büyük perakendecilerin alıcı güçlerini kullanarak riskleri ve beklenmedik maliyetleri tedarikçilere aktarmaları nedeniyle fiyat artışlarının yaşanabildiği belirti edilen raporda, bunlar kaydedildi:

“Firmaların alıcı güçlerinin kötüye kullanılmadığının garanti altına alınmasının, marketler arasındaki rekabete de olumlu yansıyarak, başta fiyatların düşmesi olmak üzere süratli tüketim malları perakendeciliği sektöründe rekabetten beklenilen faydaların kazanılmasında mühim bir rol oynayacaktır. Alıcı kuvveti kaynaklı haksız ticaret programlarına numune olarak perakendecilerin detaylı isimler altında tedarikçilerden bedel alması, ödeme vadelerinin uzun olması, sözleşmede tek doğrultulu farklılık yapılması gibi programlar verilebilir. Sektör araştırması neticesinde kanunlarda haksız ticari programları yasaklayan bazı hükümler bulunmakla birlikte, tedarikçilerin şikâyet yolunu seçmedikleri ve bundan dolayı söz hususu hükümlerin işletilmediği belirleme edilmiştir. Bu itibarla, son 10 senede süratli bir artış göstererek, lüzum tedarik lüzumse perakende seviyelerindeki aktörlerin hareketlerini ve rekabetin civarını olumsuz yönde etkileyebilecek mühim bir düzeye gelen perakendecilerin alıcı kuvvetinün kötüye kullanılmasının önlenmesini teminen, ülkemizde de meşru bir planlama ve bu meşru planlamanin programsından sorumlu, araştırma yapma ve yaptırım program yetkilerine sahip bağımsız bir idari otoritenin varlığına lüzumsinim bulunduğu neticesine ulaşılmıştır.”

İşte düzenlenmesi dilenen hususlar

Raporda, yapılacak planlamayle bozulabilir tarımsal ve besin mamülleri bakımından 30 günü; başka tarımsal besinler bakımından 60 günü aşan ödeme vadeleri, bozulabilir besinlerde kısa sürede oluşturulan iptal bildirimleri, alıcının tek taraflı sözleşme farklılıkları, işlemle alakalı olmayan ödeme talepleri, kayıp ve sorunlu mal riskinin tedarikçiye transferi, tedarikçi talebine karşın alıcı tarafından tedarik sözleşmesine yazılı onay verilmemesi, ticari sırların alıcı tarafından kötüye kullanılması, alıcı tarafından oluşturulan ticari misillemeler, tüketici şikâyetlerinin incelenmesi maliyetinin tedarikçiye aktarılması hususlarının yasaklanmasının lüzumlu bulunduğu kaydedildi. Raporda ilaveten satılmayan mamüllerin iadesi, listeleme, raf ve stok bedellerini, promosyon bedelini, piyasalama bedelini, reklam bedelini tedarikçinin ödemesi; alıcının tedarikçinin mamüllerini satmak amacıyla sarfedilen alanlara yerleştirilmesi amacıyla tedarikçiden personel ücreti alması
hususlarının düzenlenmesi istendi.